pagsamba sa musa

ang aking tula, sapat

nang sipatin ng kapuwa

makatang makati rin

ang dila – may sapot?

may sipit?o supót? tuli na

kapag ako na tumula ay tumulo

ang laway sa pilantik ng sariling

pilantod  na pananaludtod.  maano

kung estranghera sa kurot

at kirot ng karet? maano

kung etsa-puwera ang masa

ng maso sa misa ng aking

pagsamba sa Musa?

kuyawa gud

pasan niya ang pasyon

ng imahinasyon at kunsumisyon –

dinadaliri’t dinadalirot niyang parang libag

ang libog ng mga abang barya-barya,

pero walang palya, ang abuloy

sa kapilya; habang hibang siya

sa pagtugon sa sariling pusok

ng puson. “simbako”,  sambit ni

samuel na taga-cebu, “alagad

na umaaligid. kuyawa gud!”

sa ngalan ng daan

mahilig maghulog ng lumang

pangalan ng daan ang ating mga opisyal.

doon sa daang Duhat, dumipa ang pinturadong

karatulang lata: Dr. Espiritu Z. Yumao St.,

tutok  na tutok sa mata ang mga titik, 

tila tatak  sa retinang namamanglaw

sa tanglaw ng pinalitang palatandaan

at gunita –  duhat, kumpol-kumpol

na bungang biyoleta,budburan ng asin

at kalugin sa magkasaklob na platong lusa.

Namnamin. Ingat; baka sa sarap, malunok  

ang buto.  kawawa ang yumao;  pinarangalan

ng lubak -lubak  na kalye. o baka naman sawimpalad

ang daan;  tinarakan ng baku-bakong budhi.

hinahon

ang hinahon  ay hinhin

sa pagharap sa hirap

ng buhay, kandilang

kumakandili

– nakalimlim sa lamlam –

ng sariling kamatayan.

hinagpis

ang hinagpis

na hindi humulagpos

pasâ ng pusong

pantig-pantig ang pintig –

pipitik, puputok  na galis

sa gilas ng himok

ng hamak na pakikihamok.

hamog

binalo ng bala ang poot

at pait ng tilad-tilad

na pakikitalad ng balana;

ang kalayaang dating kaylayo,

ang kapayapaang dating

namimiyapis ngayo’y himig

ng hamog; dumidilig, dumudulog

sa mabikas na bakas ng bukas.

karimlan

walang aliw ang ilaw

na hindi makatanglaw,

dulot nito’y dalit na bulag

sa bula ng mga babala;

mainam pang uminom

ng dalamhati ng dilim

at  magpapiit  sa pait,

nang maisuka ang pagsuko

sa pananakal ng paninikil.

dayo

salat ang salita –

hindi madalit

ang dalita ng bungo

sa bangang binaklas

sa gilid ng gulod;

tiba sa tubo

ang dumayong dumaya

sa dinatnang diwata.

bakod

hindi napansin ang pinsan

kaya lasing na sumingasing ang bintang

at bantang  hindi mapagpahinga

ng buntong-hininga; at pinagbukod ng bakod

ang dalawang magkapit-bukid; natigang

maging ang bulong ng dating

bumubulwak na balong.

masisisi ba ang susô

hindi laging umuungos

ang maangas, umingos man siya

at manggulat sa galit. malamang

mapiit lamang siya sa pait ng sariling

poot.  malamang silaban lamang siya ng inis

sa  unos ng mga anas nilang mga tikom

ang bibig at kamao – kumikilos,

tiyak  na kumakalas sa renda ng nakaririnding

pagngawa, pagngiwi, at pagtunganga.  hukbong

hakbang-hakbang na sumusulong.  masisisi ba

ang susô? sa bawat sulok na sulingan

ng hilong kuneho, nakasulat ang ganito: 

“langhapin mo laway ko.”

ukay-ukay

Konsultahinang panlasa

pero sundin ang tibok ng bulsa.

Ibandera ang pinagsawaan ng iba.

Maano kung hindi brandnyu,

mabuti nang  may pambalabal

sa malaparilyang tadyang

o  malatapayang tiyan.

Maano kung di brandnyu,

mabuti nang may pantaklob

sa nangungulubot na lagusan ng utot.

tiwangwang man na langit

Tiwangwang man

na langit

ang bubong ko ngayong gabi,

mahirap pa ring paunlakan

ang anyaya

ng bilog na buwan.

Sapagkat ngayon,

         pagkatapos manalanta

               ang bulungan ni Meyor

                 at ni Mr. Smith,

ang buwan

para sa akin

ay ang nakasambulat

na mga duguang piraso

ng tabla-yero-kartong

kailangang tipunin at yapusin;

            mga tabla-yero-kartong

kanina lamang

ay kumakalong sa akin,

habang pinagmamasdan ko

ang unti-unting pagdilim

ng langit.

sinumbatan ako ng sulsi sa iyong kamiseta

Sinumbatan ako ng sulsi sa iyong kamiseta
noong  alukin mo ako ng tinda mong mga k’wintas;
ayaw, ayaw pumanatag nitong aking pag-iisa.

sinumbatan ako ng sulsi sa iyong kamiseta
“B’wisit, abala”,  dagli kong kinuyom ang aking bulsa,
tiniyak na wala ni kalansing na dito’y aalpas.

Ayaw, ayaw pumanatag nitong aking pag-iisa.
Laksang bubog ng yelo ang lumuwa sa aking mata –
mga pangil ng lamig na sa iyong puso’y ngumatngat;

sinumbatan ako ng sulsi sa iyong kamiseta
Dapit-hapon, umaambon; marahan, tumalikod ka –
humakbang. Yumakap sa iyong likod ang mga patak;

ayaw, ayaw pumantag nitong aking pag-iisa
Tinawag kita sa gitna ng ulan: “bata halika!”
Ikinubli ka ng dilim; lalamunan ko’y nalaslas.

Sinumbatan ako ng sulsi sa iyong kamiseta,
Dapit-hapon noon, umaambon nang lumapit ka,
bitbit ang tinuhog na kampupot na wala nang katas;
ayaw, ayaw pumanatag nitong aking pag-iisa.

tagubilin ni ingkong

“Bihirang lumabas ang bahag-hari

noong kabataan ko,” sabi ni Ingkong.

Ngunit kapag ito raw ay gumuhit,

Malinaw ang mensahe nitong bitbit:

Pangako ng Maylikha

hindi tayo gugunawin sa baha.

Bakit sa Tacloban?, bigla kong naisip

na para namang nabasa ng matanda;

kaya nga raw lubha siyang nababahala

sa mga tanawin dito sa Maynila.

Kahit saan, kahit kailan, makikita

ang bahaghari – sa pader, sa kuko,

sa buhok, sa balat.  Sabi ni Ingkong,

mahirap nang pag-ibahin Kano at Pinoy

pareho ng suot, pareho ng kilos, pati kulay

ng balat at buhok; mabuti na lamang

at dapa pa rin daw ang ating ilong.

Isang araw, biglang nag-empake si Ingkong

at nakiusap: “Sige na, umuwi na tayo apo ko,

Mangyayari na, magugunaw na ang mundo.”

Inakbayan niya ako at ibinulong ang tagubilin:

“Kailangang matapos ang arko bago dumilim”.

sapatero

Walang daplis bawat tusok,

bawat pukpok walang mintis.

Pukpok, tusok, pukpok, tusok;

kahit warat nang sapatos

na sa kanal ay napulot

iyo pa ring naaayos.

Sa martilyo mong kaygaan,

pumipikit bawat angat;

Sa karayom mong kaykinang

dumidikit bawat tastas.

Matalas pa iyong mata,

Braso’y di pa nanginginig

kahit ika’y sitenta na,

kahit wala ka nang kisig.

Bawat tusok  walang daplis,

walang mintis bawat pukpok.

Laksang luray na tsinelas

binuhay ang pakinabang;

laksang warat na suwelas

pinalawig mo ang buhay.

Di mo pansin ang pagkirot

ng pawisa’t hapong likod.

Sapaterong anong sikap,

masulsihan mo pa kaya

sanga-sangang mga sugat

ng bituka mo’t dalita?

salamin ng buhay kong dukha

Iniluwa siya ng Pinatubo

sa mga kalye ng Maynila,

mistulang tupok na tuod –

kalawanging alambre

ang buhok,

gaspang ng uling

ang kalabit,

alingasaw ng imburnal

ang hininga.

(Yelo ang mata niyang tinutunaw

ng aking ismid at titig na nanlilisik).

Kilik niya ang isang sanggol

na sumusupsop ng pundakol[1].

Kayputla ng kaniyang mukha,

Salamin ng buhay kong dukha.

(Apoy ang luha niyang tumutunaw

sa nagyeyelo kong dibdib).

---

[1] salitang Pantabangan sa hinlalake

nasa lotto ang pag-asa

Hindi na siya nag-jipni;

naglakad na lang papunta

sa pinapasukang konstraksyon.

Nangarap ng pansit at pandesal

para sa almusal, dumighay

ng mithing bahay kotse diploma

para sa tatlo niyang anak.

Habang naglalakad

nilulurok[1] niya ang bawat mabunggo

ng kanyang mata – pulis poste   aso  

basura   kanal   buntis na tindera   bilao,

at matiyagang ikinukombina

sa kung kaninong birtdey  binyag  kasal  

kamatayan  libing at iba pang petsa,

tunay man o bungangtulog.

pagdating sa kanto, isinubo niya sa lotto

ang nanlilimahid niyang sampung piso

at nag-antanda at umasam, at umasam.

---

[1] pinipigurahan o matamang sinisipat, inaanalisa, pinakikiramdaman kung anong numero o mga numero ang ikinukubli ng isang bagay o pangyayari, aktwal man o panaginip.

mapapalad kayong mahihirap

Sa ilalim ng alkitrang langit

bayaang yakapin kita bunso,

kumutin mo ang bisig kong hapo

humimlay ka sa pagal kong dibdib.

Iwaksi sa isip ang dagundong

ng buldoser, angil ng de-kabra,

singasing ng pako-yero-tabla.

Iduduyan kita sa daluyong

ng himagsik-pagibig-pagasang

panangga ko sa lamig at gutom,

habang kinakalag ko ang buhol

ng mitong tumatabing sa mata

ng mahihirap.  Aking bunso

kailanman hindi tayo susuko.

langib

makadiyos.tapat.kaibigan

makamasa.lakasngbayan.

Lumalagaslas

ang talulot at pulot

sa entablado’t pulpito;

ngunit

singrupok ng papel

ang pangako,

singbagsik ng pulbura

ang dalita.

Habang nagliliwaliw

ang mga nagwagi sa Moro-moro,

at nag-iimbak sila ng laway

para sa susunod nilang palabas,

wakwak pa rin ang bituka

ng dukha; 

bigti pa rin ang tinig

ng maliit.

Kaya hindi magtatagal

at muling maglalangib

ang garbo ng paligid,

mambubuliglig

ang tinakpang ligalig

sa dibdib ng pader:

Isulong ang rebolusyon!

lagi akong kumokontak kay lord

Nang magkaroon ako ng selpon,

natuto akong magdasal

nang kusa at taimtim.

Wala akong pinipiling lugar –

simbahan, bahay, iskul, sinehan

jipni, kalye, kubeta.

Lagi akong kumokontak

kay lord

kahit anong aking ginagawa –

kumakain

naliligo

naglalakad

tumatae.

Kahit natutulog.

Singgaspang na ng tuhod

ng Manang sa Quiapo

ang aking pundakol[1]

sa kapipindot sa nanlilimahid

na mga butil

ng aking rosaryo –

masend ka

masend ka

plis naman god

masend na sana

hay tnx

Amen.

---

[1]  salitang Pantabangan sa hinlalake

kalingain sila

tama ang  mahal na Pangulo

nararapat lamang silang  arugain –

ang mga mukhang iyon na nakisukob

sa kislap ng kamera noong pitasin niya,

ng mahal na Pangulo, ang hinog na uhay

na iniluwal ng EDSA Dos.

nagurlisan ng sinag-araw at alikabok

ang mga mukhang iyon na araw at gabing

kaulayaw ng kolorete at eyrkon. 

kaya alang-alang sa paghihilom

ng mga sugat ng ating bansa,

kailangang kalingain sila – kailangang

langgasan ang mga gurlis sa kanilang balat

sanhi ng taimtim nilang pakikipagkapitbisig sa atin – 

mga matiising alila sa kanilang mga kusina, bukid, at pabrika.

upang kung manumbalik na ang mala-bubog

nilang kutis ay maanggihan naman ng mga butil

ng mumo o mertayolet ang wakwak nating bituka.

jack hammer

Nginasab ng takatak ng jack hammer

ang lahat ng tunog, maliban sa tikatik

ng kung anong sakit sa kanyang sintido –

kumakalog ang kanyang utak,

lumuluwa ang kanyang mga mata,

singlamig ng bakal ang kaniyang pawis.

Gumigitaw ang laway

sa mga sulok ng kanyang bibig.

Lumalabo     umiikot     lumalapit

lumalabo ang buong paligid –      

pansit  kape

                 ngiti ng kaniyang bunso yakap

            ng kaniyang kabiyak

trumpong umikot ang lahat.

Bumulagta ang jack hammer. Bukas

hindi na nito liligligin ang dating matipuno

ngunit ngayo’y lamog niyang katawan;

Bukas muli itong yayakapin

ng tulad niyang gutom na mga palad

Magpapatuloy ang proyekto.

in god we trust

bomba sa klats

padyak sa preno

pihit sa manobela

tulak-batak sa kambyo

diin sa silinyador

agwad sa saydmiror

na nasagi ng nagkukumahog

na pasahero

nangangalambre ang tumbong

sa upuang parang pugon

halos malinsad ang balikat

sa pag-abot ng sukli’t bayad

habang nakikipagpatintero

sa kawatang unipormado

at taimtim na nilalanghap

ang utot ng sinusundang

 “in god we trust”

estribong hitik sa anghit

Kahapon,

baradong imburnal na naman

ang Quiapo.

Isang dekada

na akong nakatayo,

nakikipaggitgitan,

nagpaparoo’t parito.

Pitig na ang aking binti.

Hindi pa rin ako makasakay,

kahit sabit lamang.

Mabuti kung hanging-pinipig

ng Disyembre

ang aking nalalanghap,

at hindi utot ng tambutso

at ng mga uod

na umuumbang ng basura.

Mabuti kung eyrkon

ang aking masasakyan –

maginhawa akong makakaupo

at makakaidlip.

Pero ang kaya ko lamang ay jipni;

wala akong mapagpipilian

kundi umukyabit sa estribong hitik

sa anghit.

astig

Dalawa pa!    

kilos,  kilos,

konting ipit,

sigaw ng ale

sabay sampal

sa tagiliran ng jipni.

Hindi ko alam

kung matutuwa  ako

o makukunsumi;

pero astig,       nagkasya

sa ga-beyntesingkong espasyo

ang dalawang dambuhalang puwet

na huling sumakay

bago umarangkada

ang hikaing Malagueña.

sa alaala ng punong akasya

  

inaruga mo silang lahat wala kang kinilingan

kahit sinong dumating tubero  anawnser  rekruter

elektrisyan titser  drayber pintor  bendor pulitiko

minsan isang maamong mukha ang umukyabit

bumalangga at yumakap sa iyong balikat

itinarak niya roon ang ngiting

umaamot ng pagtangkilik  

pinutungan ng kawad sinibat ng pako

ang iyong mga bisig

payapa mong tinaggap

pag-antak ng sariling sugat

payapa mong iniwi

pagtigis at pagkatuyo ng sariling dugo

isang araw padaskol na isinalaksak

sa iyong katawan ang isang patalastas

“maraming salamat sa inyong pagtangkilik”

habang nakangatngat sa iyong dibdib

mga kawad at pakong tigmak sa kalawang

tumupad sa pangako ang mukhang iyong inaruga

inayos ang trapiko nilinis ang kalsada

pinulak ang limang dekada

ng tapat mong paglilingkod.